Melisa lekarska (Melissa officinalis) - gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Ludowe nazwy: rojownik, jarownik, pszczelnik, matecznik, miodówka, starzyszek, cytrynowe ziele. Jest wieloletnią rośliną miododajną, osiągającą wysokość 30-80 cm. 

 

Melisa wydziela piękny zapach, przypominający trochę zapach cytryny.

Liście melisy zawierają olejek lotny, którego głównymi składnikami są citronelel, geranioł, citral, linolol. Zawierają też garbniki, substancje gorzkie i żywice.

 

Szerokie spektrum zastosowania melisy

Melisa lekarska to popularne zioło, które kojarzone jest głównie z działaniem uspakajającym i odprężającym. Melisa działa dobroczynnie na układ nerwowy. Pomaga w bezsenności, depresji oraz nerwicy. Łagodzi bóle głowy i bóle menstruacyjne.

Reguluje pracę układu pokarmowego, działa wiatropędnie, zmniejsza wzdęcia i gazy, pomaga przy rozstrojach żołądka i przewodu pokarmowego. Pobudza trawienie i zwiększa wydzielanie soku żołądkowego. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwwirusowo. Zewnętrzne stosowanie maści z melisy powoduje łagodniejszy przebieg opryszczki i szybsze zdrowienie. Odkryto również, że po kuracji z maścią epizody opryszczki występowały rzadziej.

Melisa wykorzystywana jest w przemyśle kosmetycznym (do przetłuszczających się włosów i cery) i perfumeryjnym (perfumy, balsamy).

 

Melisa rośnie dziko w strefie podzwrotnikowej Europy i Azji.

Jest charakterystyczna dla krajobrazu półwyspu Apenińskiego, basenu Morza śródziemnego, Bliskiego Wschodu i Azji środkowej.

Do Europy środkowej i północnej została sprowadzona około VII wieku.

Do Ameryki Północnej dotarła wraz z europejskimi kolonistami.

Początkowo melisa była uprawiana w ogrodach klasztornych, a dziś można ją spotkać na polach i w ogrodach, na tarasach i balkonach.

 

Melisa była wykorzystywana już w starożytności.

Stosowali ją Grecy i Rzymianie, wzmianki o melisie pojawiły się w „Historia Plantarum” - jednej z najważniejszych starożytnych książek historii naturalnej autorstwa Teofrasta z Eresos. Księgę spisano pomiędzy 350 a 287 rokiem p.n.e.

W kuchni wykorzystujemy świeże lub suszone liście melisy lekarskiej. Można dodawać je do sałatek, kanapek, sosów i majonezów, zup, gulaszów, marynat, potraw rybnych. Nadaje się do aromatyzowania baraniny i dziczyzny, do faszerowania wieprzowiny i cielęciny. Melisa świetnie komponuje się z warzywami, potrawami z jaj, galaretkami, dżemami oraz octami ziołowymi. Najbardziej popularna jest orzeźwiająca herbatka z melisy. Gotującą wodą zalewamy garść świeżych liści. Melisę lekarską można również dodawać do letnich ponczów, soków i napojów.

 

Od renesansu stosowano ją jako wabik dla pszczół miodnych.

Niektórzy uważali, że pszczoły nigdy nie opuszczą ogrodu, w którym rośnie melisa. Stąd też wzięły się polskie nazwy tego zioła takie jak: pszczelnik, matecznik czy rojownik.

Aby zachęcić pszczoły do powrotu, pocierali ule świeżymi liśćmi.

 

Była ulubioną rośliną dynastii Tudorów.

Tudorowie rządzili Anglią w latach 1485 - 1603. Według przekazów historycznych, nakazywali rozrzucanie liści melisy na podłogach królewskich siedzib.

 

Eugenol zawarty w melisie ma właściwości antyseptyczne i znieczulające.

Stosuje się go w stomatologii do odkażania kanałów zębowych oraz jako składnik cementu dentystycznego. Jest zbyt toksyczny by stosować go na szeroką skalę, stężenia używane w stomatologii są jednak na tyle niskie, że nie powodują skutków ubocznych.

Dzięki odkryciu eugenolu udało się jednak opracować środki anestezjologiczne takie jak propofol - popularny środek powodujący szybką i krótkotrwałą utratę przytomności.

Eugenol stosuje się również w przemyśle perfumeryjnym i spożywczym jako aromat.

Olejek uzyskiwany z melisy stosuje się go do leczenia egzemy, trądziku oraz drobnych skaleczeń i ran. Posiada również działanie uspokajające, poprawiające koncentrację i obniżające ciśnienie krwi.

 

Melisa zawiera również taniny - substancje powodujące denaturację białek.

Używa się ich na przykład w garbarstwie, gdzie taniny odpowiadają za ochronę tkanek zwierzęcych dzięki denaturacji włókien kolagenowych.

 

Największymi producentami melisy są Egipt, Węgry i Włochy.

Liście rośliny zbiera się w lipcu i sierpniu w suche dni by uchronić je przed czernieniem pod wpływem wody.

 

Melissa, żeńskie imię pochodzenia greckiego, oznacza "pszczołę".